Na miesiąc przed beatyfikacją - spotkanie poświęconie rodzinie Ulmów

Podczas spotkania szefowa Kancelarii Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej oraz sekretarz Komitetu Prezydenta RP ds. Obchodów Towarzyszących Beatyfikacji Rodziny Ulmów Grażyna Ignaczak-Bandych podkreśliła, że działalność Komitetu nie wchodzi w sferę sakralną, ale zajmuje się działaniami, które towarzyszą uroczystości beatyfikacji. „Nasza działalność ma inicjować, zachęcać oraz inspirować i pomagać w organizowaniu działań, które mają służyć w przekazywaniu wiedzy o rodzinie Ulmów oraz o Polakach, którzy ratowali Żydów, a także o roli rodziny w ogóle. Te działania mają wymiar narodowy i obywatelski” - podkreśliła. Przekazała także, że działania są planowane do 24 marca 2024 roku – do 80. rocznicy zamordowania rodziny Ulmów.

Ignaczak-Bandych poinformowała również, że przed Pałacem Prezydenckim zostanie niebawem otwarta nowoczesna wystawa poświęcona rodzinie Ulmów, która została przygotowana przez Instytut Pamięci Narodowej, a 7 września w Belwederze odbędzie się konferencja popularno-naukowa. Przekazała także, że o rodzinie Ulmów powstają ponadto filmy w kilku wersjach językowych, aby w ten sposób dotrzeć także do zagranicznych odbiorców.

Marszałek województwa podkarpackiego Władysław Ortyl zaznaczył, beatyfikacja rodziny Ulmów jest niezwykle ważnym wydarzeniem. Przypomniał, że zarząd województwa podkarpackiego wyszedł z inicjatywą organizacji i wsparcia wielu inicjatyw mających pokazać bohaterstwo rodziny Ulmów. Kulminacją działań o charakterze kulturalnym będzie misterium „Przerwane dzieciństwo”, które odbędzie się w przeddzień mszy beatyfikacyjnej – 9 września w Filharmonii Podkarpackiej. 20 sierpnia w Łańcucie odbędzie się ogólnopolska premiera filmu dokumentalnego „Ulmowie” w reż. Dariusza Walusiaka, zaś 27 sierpnia w Kolbuszowej - koncert „Sprawiedliwi z Markowej – Psalmy Pokoju i Dziękczynienia”.

We wrześniu w ośmiu miastach Podkarpacia odbędzie prezentacja spektaklu „Sprawiedliwi. Historia rodziny Ulmów” przygotowany przez rzeszowski Teatr im. Wandy Siemaszkowej. Wśród inicjatyw znalazły się także nadanie imienia Rodziny Ulmów Portowi Lotniczemu Rzeszów-Jasionka, które zaplanowano na koniec roku. Podjęto także działania o charakterze międzynarodowym - w grudniu w Komitecie Regionów w Brukseli zostanie zaprezentowana wystawa ukazująca historię rodziny Ulmów oraz polskich Sprawiedliwych. Ojcu Świętemu zostanie przekazana Szopka Bożonarodzeniowa wykonana przez lokalnych artystów z Markowej.

Podsekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej Barbara Socha zaznaczyła, że „zazwyczaj znamy historię męczeństwa i śmierci rodziny Ulmów. Jako ministerstwo rodziny chcemy natomiast pokazywać całą historię tej rodziny – jakimi ludzi i rodzicami, a także obywatelami oraz mieszkańcami Markowej byli Wiktoria i Józef Ulmowie. Ich życie jest niezwykle bogate” - powiedziała.

„Przykazanie miłości prowadzi do otwartości serca, która była udziałem rodziny Ulmów. Jest to świętość rozciągnięta w normalności. Odczytuję ich życie jako znak czasu” – powiedział metropolita przemyski abp Adam Szal. Wskazał także, że Ulmowie ujmują tym, że prowadzili życie rodzinne pełne miłości, radości, cierpliwości, dobroci i opanowania. „Ta rodzina żyła normalnie, ale w sposób piękny. Dla dzisiejszej rodziny jest to inspirujący przykład” – podkreślił, dodając, że „to zwyczajna rodzina żyjąca niezwyczajny sposób”.

Wicewojewoda podkarpacki Jolanta Sawicka podkreśliła, że „dzięki beatyfikacji, cały świat dowie się o historii Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich dzieci. Przekaz płynący z historii tej rodziny to to, że dobro zawsze zwycięża” – powiedziała. Zaznaczyła także, że podczas uroczystości beatyfikacyjnych spodziewanych jest 25 tysięcy pielgrzymów z kraju i zagranicy, a także hierarchowie kościelni, przedstawiciele różnych organizacji oraz zagraniczne media. 9 września odbędzie się spotkanie modlitewne młodych, które poprzedzi uroczystości beatyfikacyjne.

Dyrektor rzeszowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej Dariusz Iwaneczko zaznaczył, że w centrum narracji działań IPN o Polakach ratujących Żydów jest rodzina Ulmów. Z okazji beatyfikacji IPN przygotował wystawę planszową, która będzie prezentowana najpierw pod Pałacem Prezydenckim w Warszawie, a następnie w Markowej i innych miejscach, z kolei 9 września w Markowej zostanie zaprezentowana wystawa artefaktów związanych z rodziną, którą przygotowało Archiwum IPN. Tego też dnia pod rzeszowskim oddziale IPN będzie przygotowana instalacja multimedialna, a na początek października zaplanowano panel dyskusyjny.

Starosta łańcucki Adam Krzysztoń i wójt Markowej Mirosław Mac podczas spotkania zwrócili uwagę na wyzwania związane z bezpieczeństwem oraz logistyką podczas przygotowań do beatyfikacji. Adam Krzysztoń przekazał także, że w tym roku Rajd Powiatowy odbędzie się właśnie szlakiem miejsc, z którymi byli związani Ulmowie.

Podczas spotkania postulator procesu beatyfikacyjnego ks. dr Witold Burda przypomniał historię rodzinę Ulmów oraz procesu beatyfikacyjnego, podkreślając wyjątkowość samego procesu, jak i sytuacji. Wskazał, że Ulmowie są traktowani jako męczennicy, którzy zginęli „z racji nienawiści do wiary”. Wspomnienie liturgiczne Ulmów będzie przypadać 7 lipca – w rocznicę ślubu Józefa i Wiktorii. „Kobieta imieniem Wiktoria robi niesamowitą furorę” - powiedziała z kolei Maria Szulikowska, autorka książki „Wiktoria Ulma. Opowieść o Miłości”. „Historia rodziny Ulmów jest niezwykle wzruszająca i intrygująca” – podkreśliła.

Uczestnicy spotkania zwiedzili również Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej oraz Zagrodę-Muzeum Wsi Markowa, a także złożyli wizytę na grobie rodziny Ulmów oraz w kościele pw. św. Doroty w Markowej.

Wydarzenia towarzyszące beatyfikacji rodziny Ulmów Patronatem Honorowym objął prezydent Andrzej Duda. W celu koordynacji tych działań oraz upowszechnieniu wiedzy o dziedzictwie rodziny Ulmów, jak również wszystkich Polakach ratujących osoby narodowości żydowskiej pod okupacją niemiecką w czasie II wojny światowej, prezydent Andrzej Duda powołał międzyinstytucjonalny Komitet ds. Obchodów Towarzyszących Beatyfikacji Rodziny Ulmów. Działalność Komitetu została zainaugurowana 24 marca w Markowej podczas obchodów Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, a inauguracyjne posiedzenie odbyło się 30 marca w Belwederze.

Z ramienia Kancelarii Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej do komitetu zostali powołani: szef KPRP Grażyna Ingaczak-Bandych, sekretarz stanu KPRP Wojciech Kolarski oraz doradca prezydenta, ambasador Polski w Watykanie Adam Kwiatkowski. Ponadto w skład Komitetu wchodzą: sekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki Marzena Machałek, sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Jarosław Sellin, sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Piotr Wawrzyk, podsekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej Barbara Socha, wojewoda podkarpacki Ewa Leniart, metropolita przemyski arcybiskup Adam Szal, wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej Mateusz Szpytma, marszałek województwa podkarpackiego Władysław Oryl oraz dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego Monika Krawczyk, starosta łańcucki Adam Krzysztoń i wójt gminy Markowa Mirosław Mac.

Głównymi celami komitetu są upowszechnienie wiedzy o dziedzictwie rodziny Ulmów, kultywowanie pamięci o postawie Polaków ratujących osoby narodowości żydowskiej pod okupacją niemiecką podczas II wojny światowej, a także budowanie wspólnoty narodowej wokół rodziny i wartości, które niesie rodzina. Z myślą o identyfikacji działań zwianych z pracami Komitetu powstał okolicznościowy znak graficzny.

Proces beatyfikacyjny rodziny Ulmów trwał w sumie 20 lat. Rozpoczął się 17 września 2003 r. w ramach procesu beatyfikacyjnego drugiej grupy męczenników II wojny światowej (łącznie 122 osób). W trakcie dochodzenia, z racji braku potrzebnego materiału dowodowego, grupa domniemanych męczenników II wojny światowej zmniejszyła się do 89 osób. W celu zebrania zeznań świadków oraz dokumentacji dotyczącej domniemanego męczeństwa rodziny Ulmów, w Archidiecezji przemyskiej odbył się proces rogatoryjny, który zakończył się 25 kwietnia 2008 r.

Metropolita przemyski abp Adam Szal 31 stycznia 2017 r. zwrócił się do Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych (obecnie Dykasterii) o wyłączenie procesu "sług Bożych Józefa i Wiktorii Ulmów i ich siedmiorga Dzieci" z procesu 89 męczenników II wojny światowej. Po przychylnej decyzji kongregacji w archidiecezji przemyskiej otwarto nowy, niezależny proces beatyfikacyjny "o męczeństwie Sług Bożych - Józefa Ulmy i Wiktorii Ulmy, małżonków i 7 towarzyszy, ich dzieci, zabitych, jak się utrzymuje, z powodu nienawiści do wiary w 1944 roku". W czasie etapu diecezjalnego zostało przesłuchanych 11 świadków. W większości byli to bliscy krewni Józefa i Wiktorii Ulmów, z których do dzisiaj żyją 2 osoby.

W lipcu 2020 r. ukończono prace nad liczącą 500 stron Positio o męczeństwie Rodziny Ulmów. Następnie było ono przedmiotem oceny siedmiu historyków oraz biskupów i kardynałów, członków zwyczajnych watykańskiej Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych. Positio to opracowanie naukowe, którego celem w przypadku Rodziny Ulmów było udowodnienie, że ponieśli oni śmierć męczeńską za wiarę w Chrystusa. Jej najważniejszą część stanowią 3 aspekty konstytutywne teologii męczeństwa; tzn.: aspekt materialny (w jaki sposób umarł sługa Boży), aspekt formalny ex victimae (motywy ofiary – czym kierowali się Józef i Wiktoria, przyjmując pod dach swojego domu ośmioro Żydów) oraz aspekt formalny ex persecutoris (motywy prześladowcy – dlaczego pozbawili życia rodzinę Ulmów).

Papież Franciszek 17 grudnia 2022 r. podjął decyzję o beatyfikacji rodziny Ulmów, która została zabita przez Niemców za ukrywanie żydowskich rodzin 24 marca 1944 r.

Józef i Wiktoria Ulmowie mieszkali we wsi Markowa w przedwojennym województwie lwowskim, obecnie podkarpackim. Wiosną 1944 r. Ulmowie zostali zadenuncjowani, prawdopodobnie przez granatowego policjanta, że ukrywają Żydów. Niemieccy żandarmi z posterunku w Łańcucie 24 marca 1944 r. dokonali masakry w domu Ulmów. Najpierw zginęli Żydzi. Wśród nich dwie córki sąsiadów Ulmów - Goldmanów: Golda (Genia) Gruenfeld oraz Lea Didner wraz ze swoim małym dzieckiem. Zamordowano także trzej braci Szallów, ich 70-letniego ojca Saula Szalla oraz kolejnego mężczyznę z rodziny Szallów. Następnie na oczach dzieci Ulmów rozstrzelano Józefa i jego żonę Wiktorię, która byłą w siódmym miesiącu ciąży. Na końcu zabito dzieci - ośmioletnią Stanisławę, sześcioletnią Barbarę, pięcioletniego Władysława, czteroletniego Franciszka, trzyletniego Antoniego i półtoraroczną Marię. W masakrze zginęło 16 osób, w tym kobieta w zaawansowanej ciąży.

W 1995 r. Wiktoria i Józef Ulmowie zostali uhonorowani przez Yad Vashem pośmiertnie tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata a w 2010 r. przez prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2016 r. otwarto w Markowej Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów a od 2018 roku na wniosek prezydenta RP Andrzeja Dudy obchodzony jest ustawiony przez Sejm i Senat RP Narodowy Dzień Pamięci Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką.(PAP)

Autorka: Anna Kruszyńska

akr/ aszw/