Barbórka i tradycje górnicze dziedzictwem kulturowym ludzkości - wniosek w UNESCO

O górniczej inicjatywie poinformowała PAP dr Beata Piecha-van Schagen z Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie”.

W pracach nad wnioskiem brały udział grupy górnicze z Polski, Austrii i Luksemburga. Są to górnicy węgla kamiennego z Górnego Śląska i Wałbrzycha, górnicy soli z Bochni i Wieliczki, potomkowie górników rud z Tarnowskich Gór i górnicze orkiestry dęte z Górnego Śląska.

W prace włączyli się również górnicy rud metali, węgla i magnezytu w Austrii (w Karyntii i Styrii) oraz górnicy rud żelaza, miedzi i łupków z Luksemburga (z regionu Minett, Haut-Martelange i Stolzembourg).

We wniosku czytamy m.in.: „Uroczystość św. Barbary, patronki górników, przypada 4 grudnia. Coroczne obchody obejmują uroczystości religijne i świeckie dla górników i oraz społeczności lokalnych w miejscowościach górniczych i pogórniczych. Górnicy noszą uroczyste mundury lub stroje robocze i organizują publiczne przemarsze przez miejsca, w których pracują, wraz z przedstawicielami społeczności, stowarzyszeń, władz lokalnych. Parady są często prowadzone przez górnicze orkiestry dęte. Wizerunki świętej Barbary, które można znaleźć w kopalniach, kościołach, a także w pobliżu miast i wsi w formie pomników, są odwiedzane przez praktykujących i dekorowane kwiatami. Popołudniami i wieczorami od połowy listopada do początku grudnia odbywają się karczmy i biesiady. Górnicy i wszyscy zainteresowani spotykają się, aby cieszyć się górniczą muzyką, śpiewem i tańcem podczas tradycyjnego posiłku z piwem i alkoholem. Podczas tych wydarzeń uczestnicy w wielu miejscach wykonują „skok przez skórę”.

Przypomniano, że istotną częścią uroczystości barbórkowych jest muzyka górnicza.

Kultura górnicza obejmuje również socjolekt (odmiana językowa - PAP) służący do komunikowania się podczas pracy oraz wyrażania więzi międzyludzkich i emocji. Jego najczęstszym przejawem są pozdrowienia używane w każdym kraju: „Szczęść Boże!”, „Glück Auf!”, „Gléck Op!”. Powszechność socjolektu przyczyniła się do powstania folkloru słowno-muzycznego. Tworzenie nowych pieśni i modyfikacja istniejących są częścią codziennych i świątecznych tradycji”.

Depozytariusze wskazali także we wniosku, że Barbórka i tradycje górnicze „mają dziś ogromne znaczenie dla tożsamości, szczególnie dla społeczności na terenach pogórniczych. W obliczu zaniku materialnego górniczego dziedzictwa kulturowego, niematerialne dziedzictwo górnicze jest głównym narzędziem utrzymania tożsamości przodków, których praca ukształtowała środowisko, w którym żyją dziś depozytariusze. W obliczu nieuniknionych zmian gospodarczych trwałość niematerialnego dziedzictwa górniczego zależy od siły jego depozytariuszy”.Prace nad wnioskiem wielonarodowym rozpoczęło Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu w 2019 roku, natomiast od 2022 roku prace z ramienia Departamentu Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego koordynowała Radca Ministra ds. UNESCO Joanna Cicha-Kuczyńska, natomiast wniosek opracowała dr Beata Piecha-van Schagen z Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie”.

Spodziewany wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości nastąpi podczas sesji Komitetu Międzyrządowego ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego w grudniu 2025 roku. (PAP)

autor: Józef Krzyk

jkrz/ pat/